BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERS NOTLARI-SİBER GÜVENLİK,VİRÜS ve tüm haftalar

14.HAFTA NOTLARI- SİBER GÜVENLİK,ZARARLI YAZILIMLAR

Oltalama --> phishing (fishing)

örneğin facebook'u taklit eden bir site var oraya şifre girersek şifremizi çalıyor.Buna kanmamak için url ye bakın.

Fake wifi( sahte kablosuz bağlantı) Anonymous proxy (anonim proxy) MITM (Man in the Middle) (aradaki (ortadaki) adam): Normalde bir kafenin ortak ağına bağlanmak güvenli değilidir ancak starbucksun wispotter'i güvenlidir.Ben starbucksta oturup "Starbucks Wifi" adında sahte bağlantı açarsam birisi gelip wispotter(starbucksun orjinal bağlantısı) yerine benim açtığıma bağlanırsa onun verileri bana gelmiş olur,benden starbucksa akar. buna ortadaki adam MITM denir.

Açık ortak ağlara bedava diye bağlanmak güvenli değildir.

Keylogger (tuş kaydedici) --> klavyenin içine gömülü bir yazılımdır,bu klavyeyi kullanan insanların her yazdığı kaydedilip başka yerlere aktarır.

Flash belleklerle yayılan virüs yaygındır, bluetooth daha güvenlidir.

    .....indir.com diye bir site açıp oraya abode photoshop indir yazsam ,indiren kişi photoshop beklerken virüs indirmiş olur.Bu virüsü indirdiğimizde hiçbirşey olmamış gibi gözüksede aslında keylogger yüklemiş olabiliriz.

Windows ortamında kullanılan dosyaların eklentisi ,exe'dir.Genelde virüs dosyaları exe uzantılı olur.

Gizli  sekme kullanın.

Linux bilinçli kullanıcılarla,windows daha çok dummylerle dolu olduğundan virüsler windows kullanıcılarına yönelik hazırlanmaktadır.

Virüs biz sağ tıklayıp onu çalıştırana kadar pasiftir.

Solucan virüsten daha tehlikerlidir. Çünkü:

Solucan kendi kendini çalıştırabilen ve kopyalayan bir yapıdır.Örneğin okulda bir akıllı tahtaya solucan girdimi diğer tüm tahtalarada yayılır.

Trojan (Truva atı) : Sizin bilgisayarınıza bulaştığında diğer kişilerin girmesi için kapı açar.

Ransomware (fidye isteme) genelde şirket ve bankalara yönelik hindistanlılar tarafından üretilir. sisteminize bulaştığında verileri şifreler(kriptolar) ve bir yazı çıkar şu hesaba 300 bitcoin gönder açıyım der ama açmayadabilir gerisi onun insafına kalmıştır.Çok kullanılan bir saldırı yöntemidir.

Genel olarak bize gönderilen mesajlarda tetikte dikkatli olmalıyız.

Bir yerde internete,wifiye bağlanırken dikkatli olmalıyız.

Anonim proxy ve wpn kullanmamalıyız.

Dikkat etmemiz gereken zararlı yazılımları bilmeliyiz:Solucanlar(worm),virüsler,keyloggerlar,trojan,ransomware.

Bilinmeyen kaynaklardan uygulama indirmemeliyiz.

Lisanslı bir antivirüs yazılımı kullanmalı ve bunu güncel tutmalıyız.

İşletim sistemimiz orjinal ve güncel olmalıyız.Güncel olmazsa açık tespit eder ve saldırırlar.

12. HAFTA-BULUT SEKTÖRÜ,ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMLERİ(UZAKTAN EĞİTİM)

domain -->www.aaa.com

web hosting

Elon Musk'un SpaceX şirketi uydusu starlink uydu internet erişimi sağlıyor.Amacı internetsiz yer bırakmamak.(herkesin verilerine ulaşmak istiyor.)

ALMS YAZILIMLARI

advancity

Blackboard

Moodle

Facebook campus

Google clasroom

Edmodo

https://www.cmscritic.com/top-17-learning-management-systems/

Mooc ( e öğrenme) --> massive open online course

edX
Coursera

udemy 

Kitlesel açık çevrim içi Kurslar (MOOC):  Coursera, edX ve Udemy :yüzyüze ulaşılabilecek kişiden daha büyük bir kitleye ulaşması mümkün olmuştur

Self-regulated learning --> Öz düzenlemeli öğrenme

Machine(ai -artificial intelligence(yapay zeka)) - regulated learnin

HAFTA 10-MS[microsoft] programları:Excel ve Powerpoint 

Worksheet : Çalışma Kağıdı
Excel'de her sayfa bir sheet'tir.

1.sayfa:sheet 1 veya sayfa 1 dir.

Büyük excel dataları nasıl bulunur? --> .csv ile internet ortamında bulup excele aktarıp düzenleyebiliriz.

Bu sayfalar birbirinden bağımsız ama aynı excel dökümanı içindeler.

ÜST SATIRI DONDURMA:

Görünüm sekmesinde yer alan bir özelliktir.

KOŞULLU BİÇİMLENDİRME: Elimizdeki sayısal verilerden 50nin altını kırmızı üstünü yeşil göstermek gibi renklendirmeleri excele yaptırabiliriz.

Hangi tarih ve saatteyiz excele soralım söylesin( başa eşittir koymayı unutma ):Her hangi bir hücre seçip =ŞİMDİ() yazalım.

Geri al tuşunun kısayol tuş kombinasyonu ctrl ve z tuşlarına aynı anda basmaktır.

MİCROSOFT POWERPOİNT

-Worde yazıp powerpointe aktarabilirsin.

-Tema konusunda powerpointin içindeki şablonlarla sınırlı kalmana gerek yok. İnternete Powepoint Template yazıp ordan beğendiğin bir şablonu indirip kullanabilirsin.

HAFTA 9-- Vize Çıkmış Sorular

Bilgisayarın çalışabilmesi için: anakart,CPU,PSU,RAM olmalıdır.

(PSU:Güç kaynapı CPU:İşlemci)

Ancak ses kartı olmazsa bilgisayardan ses gelmez, ethernet kartı olmazsa bir ağa bağlanamayız ancak bilgisayar bunlar olmadanda çalışır.

..

WORD:

Bold,italic,underline

HAFTA8

https://zeynepaygun.wordpress.com/2015/11/08/veri-enformasyon-ve-bilgi-nedir/

Hafta6 ve7:bilgisayar ağları ve işletim sistemleri ile ilgili ayrıntılı bilgilere bu linkten bakabilirsiniz:http://heryaprakbirbilgi.blogspot.com/2021/02/bilgisayar-aglar.html Diğer Haftalar-Karışık:

SERVER:Kişisel değil,hizmet verir

Domain Name System Server:DNS server:Sunucu

Web sayfasına bağlanmak istiyoruz.

IP adres

FTP -->File transfer protocol 

Açılımı File Transfer Protocol olan FTP'nin Türkçe karşılığı Dosya Transfer Protokolü'dür. İsminden de anlaşılabileceği gibi internete bağlı iki bilgisayar arasında dosya transferini sağlayan bir protokol ve bu işleme hizmet eden uygulamaya verilen isimdir. ... FTP ilk geliştirilen internet protokollerinden biridir.

ASUS, MSI, Gigabyte ve ASRock B450 Serisi Anakartlar vardır.

Brother marka yazıcı üretir. 

Linux ping komutu ile ayrıca bir ağdan yanıt yollama ve alma sürelerine erişebiliriz.

------------------------------------------

Windows Sürümleri

ME,XP,VİSTA,7,8,8.1,10

Windows dummy userlere göre tasarlanmıştır.(Hiç bilgisayar bilgisi olmayan biri bile kullanabilir)

UZANTILI DOSYALARI AÇARLAR:

Windows-->exe

Mac--> dmg

Linux işletim sistemi çekirdeğidir.

Ubuntu virtual box

saldırganlar kapalı ve çok kullanılana saldırmaktadır.(örneğin linuxa değil windowsa)

Telefonlarda android revaştadır, 

Linux dağıtımları (Linux distribution)

Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux'a özgü bir terimdir. Yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Debian, Ubuntu, Red Hat, Fedora, Linux Mint, openSUSE bunlardan birkaçıdır.

VirtualBox, Linux, Mac OS işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılan bir sanallaştırma aracıdır. VirtualBox kullanılarak Ubuntu içine sanal olarak örneğin Windows kurup, Windows'a ihtiyaç duyduğunuzda bir programmış gibi çalıştırabilirsiniz

Açık Kaynak Kodlu Yazılım: Kaynak kodları insanlar tarafından görüntülenebilir, okunabilir ve değiştirilebilir olan yazılımlardır.İnsanlar bunu geliştirip satıp para kazanılabilir.

Özgür Yazılım: Kaynak kodunu incelemeye, değiştirmeye, kullanmaya ve tekrar dağıtmaya izin veren bir lisansla lisanslanmış yazılımlardır. Özgür yazılım lisanlslılar ücretsizdir ve ücretsiz kalmalıdır,ticari olarak kullanılamaz

Serial: Tam sürüm yazılımı kullanabilmek için yazılım firmaları tarafından verilen anahtar, seri numarası olarak tanımlanabilir. Keygen: ingilizce Key Generator (Anahtar Üretici) kelimesinin kısaltması olan keygen, satın alınmamış özel mülkiyetli bir yazılımı tam sürüme çevirmek için anahtarlar (seri numaraları) üreten yazılımlardır. Crack: Tam sürüm olmayan bir yazılıma ters mühendislik uygulayarak (reverse engineering), kodlarını değiştirerek yasa dışı bir şekilde tam sürüme çevirme işlemidir. Korsan Yazılım: Telif haklarına aykırı olarak, kopya seri numarası girilerek veya crack işlemi uygulanarak ücret ödemeden ya da çok düşük ücretler karşılığı elde edilen özel mülkiyetli yazılımlardır.Kamu malı olan yazılımları “Freeware”, “Shareware” ve “Özgür-Açık Kaynak Kodlu” yazılımlar olarak ifade etmek mümkündür. Tescilli yazılımlar ise, yazılım şirketleri tarafından üretilen, ücret karşılığı kullanıcılara satılan ya da kullanım hakkı verilen yazılımlardır. Kar amacıyla üretilen ve satılan her türlü yazılım tescilli diğer bir deyişle özel mülkiyetli yazılım kapsamına girmektedir.

 Operating Sytem(OS)-işletim sistemi -->user,application,operating system,hardware

 Operating Sytem(OS) donanımı çalıştırır,uygulamaları kullanmamızı sağlar.

donanımla etkileşim halinde.

application kullandığımız uygulamalar.

İşletim sistemi bilgisayar için bir gereksinimdir.

Microsoftun windows işletim sistemi en çok kullanılandır.Kapalı kaynaktır.

Windows 10 güncel sürümüdür.

Yazılımlar Açık kaynak ve kapalı kaynak olmak üzere ikiye ayrılır.

Hardware donanım,Software yazılım anlamına gelir.

Lisans vs Crack ? ---> serial ve key girersek lisanslı yazılımdır,serial ve key kısmını atlamak için crack yaparsak korsan olur ama güvenli değildir.

Crack korsan yazılım(pirate software) yapmaya yarar,iş görür ancak güvenlik açığı bırakabilir.Bilgisayarımıza kötü yazılım yüklenirse zombi olur.

Açık kaynak yazılımlardaki açıklar daha çabuk kapatılır.

yama-->patch (yazılım güncellemeleri)

Network protokolleri

AĞ YÖNLENDİRME: modemler switche switch routere bağlıdır.

Router yönlendiricidir.Routerin çıkışları daha az ancak switchden daha gelişmiştir.Routerin bilgisi çok geniştir,switch kendisine bağlı olanların bilgisine sahiptir.

Ethernet kartı girişi:RJ45

Proxy:IP değiştirir,şifreleme yok

VPN:güvenli,ıp değiştirir,çıkış vpn in bize atadığı ıp ile yapılır,şifeleme vardır,VPN bize bir tünel oluşturur.bilgiyi şifreli bir kutuyla alıcısına göndeririz.

A sınıfı ıp adresini Milli Eğitim Bakanlığı gibi büyük ağa ihtiyaç duyan lar kullanır.

C tipini biz kişisel bilgisayarlarımızda kullanırız.

Bir ağ üzerindeyken, interneti kullanarak veya başka bir ağ kaynağına eriştiğinizde ve el ile bir kimlik vermezseniz, bir Dinamik Ana Bilgisayar Yapılandırma Protokolü (DHCP) sunucusu, bu ağda otomatik olarak size benzersiz bir kimlik vermekten sorumludur. ağa bağlan. Bu kimlik, genellikle 192.168 gibi başlayan bir IP adresi olarak adlandırılır. Bir iş yerinde, DHCP sunucusu genellikle sunucu adı verilen ayrı bir bilgisayardadır. Bir ev kurulumunda veya küçük bir ofis kurulumunda (SOHO), DHCP sunucusu Router tarafından dahili olarak yönetilir.

Bir sebepten dolayı ağa olan bağlantıyı kaybederseniz, elbette sisteminiz otomatik olarak bir IP adresi almak için bir DHCP sunucusu bulamaz. Dolayısıyla, bu durumda Windows, 169.254 ile başlayarak kendisine otomatik olarak bir IP adresi atar. Bu prosedür Otomatik Özel İnternet Protokolü Adresleme (APIPA) olarak adlandırılır.

Bunun olması için genel neden, bir IP adresi için istek gönderdiğinizde DHCP sunucusunun yanıt vermemesidir. Bu nedenle, genellikle, Yönlendiricinizin veya Kablosuz Erişim Noktanızın tarafında bulunur. Bazı durumlarda, bu sorunun nedeni de Windows'un kendisine atfedilmiştir. Windows zamanında uygun bir IP adresi alamıyorsa, APIPA protokolünde hareket ederek, kendisini 169.254.0.0 IP'ye atayacaktır.

Yerel -->Global çevrimini NAT yapar.

IP4'e göre yerel ve global IP farklı olmalıdır.

****************

Manipülatörler bir video ya da ses kaydından  istedikleri bölümleri cımbızla çekip olayı algı yaratacak biçimde gösteriyorlar. 

Yalan haber üreticileri hiç yaşanmamış bir olayı olmuş gibi gösterirler.

Screentime:ekran süresi --> facebook,twitter gibi platformların amacı bizim screentimemizin artarak daha çok reklam izlememizidir.

Silikon vadisindeki en zengin şirketler sosyal medyayla ilgili olanlardır.Bunun nedeni bizden aldıkları verilerle profilimizi çizip başka şirketlere (örneğin spor ayakkabısı satan bir firma gibi) satıyorlar.

facebookun 800 milyon dolarlık data centeri var.

*informasyon çağı

*dezenformasyon çağı

Cisco router ve switch üreten network alanında lider bir frimadır.
Huawei ciscoya rakip olmuş A iletişim araçları üreten bir firmadır.5G teknolojisinde gelişmiştir.

CİSCO(adı san francisco'nun son 4 harfinden gelir) netacad.com'dan kaliteli eğitimler vermektedir.

Yazılıma başlamak isteyenler:phyton öğrenmelidir.Phyton ile yapay zeka bile geliştirilebiliyor.

Stanford üniversitesinde ikna teknolojileri laboratuvarı vardır ve araştırmalar burda yapılmaktadır.

(Bu tesadüfi değildir çünkü stanford üniversitesinden silikon vadisine arabayla 12 dkda gidilebilir.)

İKNA TEKNOLOJİSİ(PERSUASİVE TECHNOLOGY):BİLGİSAYARI KULLANARAK İNSANLARIN DÜŞÜNCELERİNİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞİŞTERME TEKNOLOJİSİDİR.

a,b testleri ve çok değişkenli testler üzerimizde denenmektedir. İstenilen sonuca ulaşmayı sağlayan dizaynlar yapılır. Örneğin google konuma göre tamamlama yapıyor örneğin istanbulda iklim yazınca değişikliği diye tamamlıyor californiada iklim uzmanı diye tamamlıyor,instagramda herkese farklı gönderiler gösteriliyor gibi.

ÖRNEK SORULAR

• Sosyal medya ve aşırı telefon kullanımının tetiklediği davranış bozuklukları:

1. Photolurking:İnternette saatlerce başkalarının fotograflarına bakmak.
2. Selfititis:Sürekli selfie çekip sosyal medyada paylaşmak.
3. FoMo:Güncelden uzak kalma korkusu.
4. Nomophobia:Telefonsuz kalma korkusu

• Web sitelerine bağlanmak için Web tarayıcımıza adresi girdiğimizde bu adreslerin(domain) IP adreslerine çevrilmesini ve bizim ilgili sayfaya ulaşmamızı sağlayan sistem?:DNS
• Bilgisayar bir ağa bağlandığında APIPA adres alıyorsa hangi protokolle ilgili bir sorun olmuş olabilir? DHCP – Dynamic Host Configuration Protocol
• Apipa adresine örnek verin --> 169.254.1.255
• Yerel Alan Ağı (Local Area Network) na bağlanmış bir bilgisayarın IP adresi neler olabilir?

172.20.20.20

192.168.168.168

10.10.10.10

• Windows bilgisayarda Komut İstemi penceresinde (cmd) MAC adresimizi öğrenmek için hangi komut kullanılmalıdır? :İPCONFİNG/ALL

• Yerel (local) ağda IP adresi ile internete çıkış yapılam IP adresi farklıdır. Modemden internete çıkış yaparken kullanılan çevrim hangisidir?	NAT	MAC adresleri hangi kuruluş tarafından dağıtılmaktadır?	IEEE
  Bilgisayar ağında bir cihazın ulaşılır olup olmadığı hangi komut ile sağlanabilir?	ping	Ethernet kartı hangi tür girişe sahiptir?	Rj45

Hangisi bir işlemci (CPU) üreticisidir?

Intel

AMD

Qualcomm

Hepsi

Hangisi bilgisayar Anakart (Motherbord) üreticisi değildir?

Asus

Gigabyte

ASRock

MSI

Brother

Hangisi optik disk türlerinden değildir?

CD

DVD

Blu-Ray

SSD

Hangi teknoloji daha hızlı veri transfer hızına sahiptir?

SATA3 HDD

PATA HDD

SSD

NVMe SSD

Hangisi bir Windows versiyonu değildir?

Windows 10

Windows 8.1

Windows 8

Windows 7

Windows 6

Hangisi Linux dağıtımlarından biri değildir?

Pardus

Debian

Big Sur

Redhat

Ubuntu

Özgür yazılım olan Linux çekirdeği kim tarafından geliştirilmeye başlanmıştır?

Linus Torvalds

Hangisi kapalı kaynak (closed-source) ofis uygulamasıdır?

LibreOffice

Apache OpenOffice

NeoOffice

Microsoft Office

Calligra Office

Hangisi bilgisayarın saldırılara açık olmasına neden olmaz?

Crack yapmak

Bilinmeyen kaynaktan dosya yüklemek

Windows Update yapmak

Antivirüs veritabanını güncelleştirmemek

Ne olduğunu bilmediğimiz flash diski bilgisayara takmak

Ayşe, IP kısıtlamalarından dolayı üniversitenin üye olduğuğ bir veritabanına ulaşamıyor. IP adresini değiştirerek o web saysasını ziyaret etmek istiyor. Hangisini kullanmalıdır?

Proxy Server

Derste Kullanılan Kaynaklar: 

https://baslangicnoktasi.org/belirsizligin-teknolojik-altyapisi/

https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/post-truth

LİTERATÜR BİLGİLERİ (KENDİ ARAŞTIRMALARIMDAN):

ÖYS sistemlerinden global olarak en yaygın kullanılanları Moodle, Canvas, Google Classroom, Docebo, Edmodo, Sakai LMS, Brightspace, Base LMS, Tovuti LMS, eThink LMS olarak sıralanabilir.

Üniversitelerin yarısından fazlası yerli bir yazılım olan ALMS,çeyreginden fazlası ise MOODLE kullanıyor. (örneğin pandemi döneminde marmara alms,boğaziçi moodle,anadolu üniversitesi canvas,hacettepe blackboard learn kullandı)